Saturday, 15 November 2025

20 दुर्लभ / क्षेत्रीय गीता-ग्रंथ — विस्तृत चार्ट

क्रम गीता-ग्रंथ का नाम उत्पत्ति / स्रोत संवादकर्ता मुख्य विषय विशेष टिप्पणियाँ
1 मदालसा गीता (क्षेत्रीय) मार्कण्डेय पुराण आधारित क्षेत्रीय पाठ मदालसा → पुत्र वैराग्य, आत्मज्ञान, तृप्ति-योग राजस्थान/बंगाल में विस्तृत संस्करण
2 देवी गीता (लघु/क्षेत्रीय) उत्तराखंड/नेपाल शक्ति-परंपरा देवी → भक्त/हिमालय भक्ति, शक्ति-तत्त्व मुख्य देवी-भागवत वाली गीता से भिन्न
3 राम-शक्ति गीता कुछ पुराण-संदर्भ व लोक परंपरा राम → सीता धर्म, तप, चरित्र 20–40 श्लोक; अल्प-प्रसिद्ध
4 नव-नारायण गीता नेपाल/कुमाऊँ वैष्णव परंपरा नारायण → नव-पुरुष राजा-धर्म, दान, नीति नेपाल में अधिक प्रचलित
5 नर-हरि गीता वैष्णव क्षेत्रीय ग्रंथ विष्णु → भक्त विष्णु-भक्ति महाराष्ट्र/कर्नाटक में पाई जाती
6 शिव-शक्ति संवाद गीता कश्मीर शैव-तंत्र शिव ↔ शक्ति तंत्र-योग, ऊर्ध्वशक्ति गूढ़ तांत्रिक शैली; दुर्लभ
7 लिंग-गीता / मल्लिकार्जुन गीता श्रीशैलम् परंपरा (आंध्र प्रदेश) शिव → भक्त शैव-भक्ति, नियम दक्षिण भारत में लोक-मान्यता
8 रुद्र-गीता (विस्तारित पाठ) दक्षिण भारत की पांडुलिपियाँ शिव → ऋषि मोक्ष, भक्ति भागवत की रुद्र-गीता से अलग
9 योग-गीता (स्थानीय) महाराष्ट्र, कर्नाटक, बंगाल गुरु → शिष्य योग, प्राणायाम, समाधि लोक-संस्करण; असंगृहीत
10 स्वानुभव / अनुभूति गीता संत-सम्प्रदाय संत → शिष्य आत्म-अनुभूति, विवेक दार्शनिक भक्तिग्रंथ
11 ध्यान-गीता आश्रम/संघ परंपरा गुरु → शिष्य ध्यान, अंतर्मन, समाधि 20–50 श्लोक; संक्षिप्त
12 लोक-राम गीता राजस्थान/हरियाणा लोक-परंपरा राम → भक्त धर्म, भक्ति लोकभाषा शैली
13 साकेत-गीता तुलसीदास परंपरा राम → भक्त/हनुमान भक्ति, वैराग्य निजी संग्रहों में मिलती
14 हरि-नारायण गीता वैकुण्ठाचार्य परंपरा नारायण → भक्त समर्पण, प्रेम विशिष्ट वैष्णव धारा
15 विष्णु-लक्ष्मी संवाद गीता दक्षिण वैष्णव परंपरा विष्णु ↔ लक्ष्मी गृहस्थ-धर्म, सदाचार दुर्लभ पांडुलिपियाँ
16 भक्त-गीता गौड़ीय वैष्णव शाखा कृष्ण → भक्त नाम-जप, प्रेम-भक्ति भजन-शैली संवाद
17 प्रश्न-उत्तर गीता गुरु-शिष्य परंपरा गुरु ↔ शिष्य मोक्ष, ब्रह्मज्ञान प्रश्नोत्तरी आधारित
18 वैराग्य-गीता तपस्वी/संत परंपरा मुनि → शिष्य वैराग्य, अनित्य-भाव छोटा संवाद-पाठ
19 सर्वज्ञ-गीता कर्नाटक परंपरा शिव → पार्वती शिव-ज्ञान, नीति अत्यंत सीमित पांडुलिपि
20 शील-गीता स्थानीय धार्मिक रचना गुरु → युवा चरित्र, सदाचार समाज-उपयोगी नीति-गीता

No comments:

Post a Comment